Rewitalizacja obszarów miejskich ma kluczowe znaczenie dla tworzenia zrównoważonych miast przyszłości. Coraz częściej obszary miejskie na całym świecie przebudowują całe dzielnice i opuszczone strefy. Kierowane są przez wyspecjalizowanych architektów i napędzane trzema głównymi celami: rewitalizacją społeczności, zmniejszaniem nierówności i zwiększaniem zrównoważonego rozwoju środowiska.

Powszechnie uważa się, że najlepsze praktyki w zakresie rewitalizacji miast dotyczą wyłącznie najbardziej rozwiniętych regionów świata, w szczególności krajów Europy Północnej. Jest to jednak tylko częściowo zgodne z prawdą. Aby to zilustrować, oto pięć znakomitych przykładów rewitalizacji miast z basenu Morza Śródziemnego.

Odważny i ważny wybór: zielony proces w Barcelonie

Rewitalizacja nabrzeża Barcelony w latach 90. pozostaje ważnym studium przypadku. Przekształcony przed Igrzyskami Olimpijskimi w 1992 r. projekt „Port Vell” zmienił przemysłowy obszar portowy w tętniącą życiem przestrzeń publiczną. Ta pionierska interwencja koncentrowała się na dostępności dla pieszych, zrównoważonym rozwoju i integracji z kontekstem miejskim. Obszar został zrewitalizowany pod względem gospodarczym i społecznym oraz służy jako model rozwoju dla innych nadmorskich miast.

Zaangażowanie Barcelony w transformację miejską trwa jednak nieprzerwanie. Obecnie może pochwalić się jednym z najbardziej ambitnych projektów w Europie: zieloną konwersją całego miasta. Począwszy od gęsto zaludnionej dzielnicy Eixample, miasto wprowadza ruch pieszy na 21 ulicach i 21 placach. Ma to poprawić jakość życia w mieście, poprawić jakość powietrza i wspierać interakcje międzyludzkie zarówno wśród mieszkańców, jak i odwiedzających. Plan zapewnia, że każdy Barcelończyk będzie miał dostęp do wolnej od samochodów zielonej przestrzeni w odległości mniejszej niż 200 metrów od swojego domu. To kontynuacja wizjonerskiej pracy urbanisty Salvadora Ruedy.

Przekształcenie dawnych włoskich obszarów przemysłowych

We Włoszech, złożoność warstw historycznych często komplikuje współczesną architekturę. Projekty rewitalizacji miast zazwyczaj koncentrują się na przebudowie przestrzeni publicznych i przekształcaniu nieużywanych budynków przemysłowych.

Kolektyw Orizzontale, jedno z najbardziej aktywnych włoskich studiów w tej dziedzinie, specjalizuje się w tworzeniu tymczasowych instalacji, placów zabaw i ożywianiu przestrzeni publicznych.

Liczne godne uwagi projekty stanowią przykład przekształcania dawnych obszarów przemysłowych. Na przykład przebudowa dawnego Officine Meccaniche w Reggio Emilia, dokonana przez architekta Andreę Olivę, przekształciła go w wielofunkcyjne centrum. Obecnie mieszczą się tam biura, laboratoria badawcze, start-upy, galerie i przestrzenie wystawiennicze, łącząc pracę, kulturę i innowacje w zrównoważonym środowisku, które zachowuje elementy historyczne.

We Florencji w dawnej fabryce cygar powstała nowa współczesna dzielnica: Manifattura Tabacchi. Mieszczą się tam teraz atelier, restauracje, kawiarnie, sklepy i wydarzenia związane ze sztuką, designem i muzyką. Z nieużywanego obszaru przemysłowego w Mestre (Wenecja) powstało M9 Museum of the Twentieth Century, zaprojektowane przez Sauerbruch Hutton.

W Mediolanie, kulturalne i kreatywne centrum BASE Milano reaktywowało historyczne przestrzenie dawnej fabryki Ansaldo, podczas gdy w Turynie OGR, niegdyś warsztaty kolejowe, zostały przekształcone w kulturalne i innowacyjne centrum.

Największy w Europie projekt rewitalizacji: Ellinikon w Atenach

Projekt Ellinikon przekształca dawne międzynarodowe lotnisko w Atenach i przyległą linię brzegową na obszarze 620 hektarów. Plan generalny obejmuje 200-hektarowy park metropolitalny, nowe mieszkania, obiekty handlowe i hotelarskie, biura, obiekty kulturalne i sportowe oraz nową przystań. Oczekuje się, że ta przebudowa stworzy tysiące miejsc pracy, zwiększy możliwości mieszkaniowe i rekreacyjne oraz poprawi jakość środowiska miejskiego.

W projekt Ellinikon zaangażowane są jedne z najbardziej renomowanych firm architektonicznych na świecie. Londyńska pracownia Foster and Partners zaprojektowała Riviera Tower – pierwszy 200-metrowy wieżowiec mieszkalny w Grecji, służący jako centralny punkt i punkt orientacyjny.

Wzdłuż wybrzeża Riviera Galleria, zaprojektowana przez Kengo Kuma and Associates, ma stać się głównym miejscem handlu detalicznego, gastronomii i rekreacji.

Ponadto Bjarke Ingels Group wprowadziła swoją charakterystyczną wizję do budynku Ellinikon Park Rise w dzielnicy mieszkalnej Little Athens, w której znajdzie się ponad tysiąc domów o różnej wysokości. Budynki te, rozmieszczone w klastrach, będą prezentować charakterystyczny schodkowy projekt BIG i obejmować dziedzińce krajobrazowe.

„Pionowy las” w Nowym Kairze

Projekty na skalę miejską w krajach Afryki Północnej wykazują cechy odmienne od tych w Europie. Inwestycje często koncentrują się na przebudowie istniejących struktur. Przykładem są inicjatywy takie jak tunezyjski Programme de Réhabilitation de la Médina de Tunis i „Médina Sustainable Development Program” w Marrakeszu.

Ponadto regiony te priorytetowo traktują tworzenie nowych, zrównoważonych obszarów miejskich. Godnym uwagi przykładem jest projekt Cairo Vertical Forest, w ramach którego włoski architekt Stefano Boeri – znany z kultowego Bosco Verticale w Mediolanie – zaprojektował trzy nowe budynki z ogrodami na wszystkich elewacjach.

Przebudowa nabrzeża nad rzeką Tirana (Albania)

Stefano Boeri Architetti, we współpracy z albańskim studiem SON Architects, jest liderem projektu Tirana Riverside. Ten plan generalny ma na celu przebudowę nabrzeża rzeki Tirana w stolicy Albanii poprzez wprowadzenie nowych budynków na 18-hektarowym terenie zielonym. Oczekuje się, że znacząca obecność drzew w tym projekcie przyniesie pozytywne skutki społeczne i gospodarcze.

Przeprojektowanie tego obszaru obejmie place publiczne, place zabaw, ogrody prywatne i miejskie, przestrzenie handlowe, restauracje, biura i centra medyczne. Ponadto wokół wspólnego placu powstaną przestrzenie dla różnych religii, a także szkoły podstawowe i średnie oraz obiekty sportowe i rozrywkowe.

Rewitalizacja miast przebiega w różnych skalach architektonicznych i planistycznych, wykorzystując różne podejścia i strategie. Inicjatywy te w basenie Morza Śródziemnego stanowią przykład możliwości tworzenia bardziej integracyjnych i odpornych społeczności, mających na celu poprawę życia wszystkich obywateli.