2010’lar, dünya çapında mimarlık için anıtsal denebilecek ve en etkileyici mimarlık ürünlerinden bazılarının karşımıza çıktığı bir on yılı ifade ediyor. Batı dünyası, 2008’deki durgunluktan yavaş yavaş kurtulur ve çevresel kaygılar hızlanırken; birçok proje minimalist ve içe dönük bir yol izlediği görüldü. Nesnelerin İnterneti (IoT) gibi dijitalleşme hamleleri ve bina teknolojilerinin hızlı yükselişi, daha akıllı, daha yeşil binaların yolunu açtı. Bu arada sürdürülebilirlik, erişilebilirlik ve cinsiyet eşitliği gibi konularda artan farkındalık, yeni nesil mimarlara ilham verdi. Toplantılarda ve mimari konferanslarda ‘kültürel duyarlılık ve kimlik’ gibi konular her zamankinden çok konuşulur hale geldi.

Geçtiğimiz on yıl, Asya’nın ve diğer gelişmekte olan pazarların durdurulamaz yükselişine de damgasını vurdu. Bu ekonomiler hızlı kentleşme ve gelişen demografik yapılarla boğuşurken; on yılın en etkileyici mimarlık projelerinden bazıları bu ihtiyaçları karşılamaya çalıştı.

Bir dönemin sonuna yaklaşırken, 2019’un en etkileyici mimari projelerinden bazılarını gözden geçirdik ve bu, yakın zamanda sona erecek on yılın aldığı dönüşümlerin çoğunu ortaya koydu. Bu bahsedeceğimiz binalar sadece sahip oldukları estetik ve işlevsel özellikler açısından değil, aynı zamanda, 2010’ların ekonomik ve sosyal ilerlemesini yansıtması açısından da çok önemli.

Pekin Daxing Uluslararası Havaalanı (Pekin, Çin)

Efsanevi İngiliz-Iraklı mimar Zaha Hadid 2016 yılında vefat etmiş olsa da vizyonu ve mirası mimari dünyayı şekillendirmeye devam etti. 2019’un en etkileyici mimarlık ürünlerinden biri de Hadid tarafından tasarlanan ve Zaha Hadid Architects’in müdürü Patrik Schumacher tarafından hayata geçirilen Pekin Daxing Uluslararası Havalimanı idi.

Dev bir denizyıldızı şeklindeki bu 700.000 metrekarelik terminal, 79 kapısı ile 45 milyon yolcuya hizmet verebilecek kapasitededir. Tasarım, geleneksel Çin mimarisinin ilkelerine uygun şekilde, dört katlı havalimanının merkezi bir kubbeyi çevrelediği bir fomda. Bu form sayesinde, uçağa acil yetişmek isteyen yolcular, en uzaktaki kapılara bile yürüyerek sekiz dakika içinde ulaşabiliyor.

Bu zarif tasarımın bir özelliği de verimliliği: Güneş panelleri ve merkezi ısıtma sistemi ile desteklenen bina, yağmur suyunu da toplayıp yönetiyor.

The Vessel (New York, ABD)

Muazzam bir bal peteğini andıran bu fütüristik heykel, Mart 2019’dan beri Manhattan, New York City’deki 154 merdivenini tırmanmak için gelen ziyaretçileri ağırlıyor.

İngiliz tasarımcı Thomas Heatherwick‘in kurduğu Heatherwick Studio tarafından yaratılan ve en etkileyici mimarlık örneklerinden olan Vessel, interaktif bir yapıya sahip. Ziyaretçileri, izolasyon çağında, sosyal bağlantıları güçlendirmek için yapıya birlikte tırmanmaya ve keşfetmeye davet ediyor. Sarmal merdiven, çeşitli bakış noktalarından ve yüksekliklerden şehrin yeni perspektiflerini sunuyor.

Yaratıcılarına göre, Vessel’i mimari anlamda tanımlamak zor. Gazetecilerle yapılan bir tur sırasında Heatherwick Studio grup lideri ve ortağı Stuart Wood, yapıyı “bir bina değil, bir heykel değil, bir sanat eseri değil ve yine de ölçekle ve tüm bu tipolojilerle alakalı” olarak nitelendirdi. Yine de bu yeni kamusal dönüm noktasını, farklı nesillerin bağlantıların keyfini çıkarması ve yeni bağlantılar kurması için bir sosyal mobilya parçası olarak görüyor.

Katar Ulusal Müzesi (Doha, Katar)

Katar tarihini keşfeden en etkileyici mimarlık örneklerinden olan bu müze, Doha’da, deniz ve gökdelenler arasında sıkışmış durumda. Kapılarını Mart 2019’da ziyaretçilere açtı. Fransız mimar Jean Nouvel, kompleksi, Katar manzaralarının ve son birkaç on yılda kaydedilen ilerlemelerin yeniden yorumlanması bakışıyla tasarladı.

Kumullardan, sular altında kalan mahsullerden, sabkhalardan ve vahalardan esinlenen bahçelerle, binanın tasarımı, Katar halkının yüzyıllardır büyüdüğü sert çöle bir selam niteliğindedir.

Yapı, Körfez güneşi altında meydana gelen ve çiçeğe benzer bir mineral kristalleşmesi olan “çöl gülü”nden esinlenerek modellenmiştir. Müze, Katar’ın mütevazı başlangıçlardan önemli bir uluslararası oyuncuya doğru ilerlemesinin hikayesini anlatmak için kavisli, birbirine kenetlenen disklere ve dirsekli açılara sahiptir.

Panda Evi (Frederiksberg, Danimarka)

Kasım 2019’da, Danimarkalı mimarlar Bjarke Ingels Group, Çin’in Chengdu kentinde, iki dev pandaya bir yuva yaratmak için Kopenhag Hayvanat Bahçesi’ne ying-yang şeklinde bir eklenti tasarladı.

Pandalar dünyanın en sevilen memelileri arasında sayılabilir. Ancak nesillerinin tükenme riski nedeniyle, aynı zamanda, en nadir olanlardan biridir. Bunun önemli bir nedeni, pandaların çok nadir üremesidir (Çiftleşmeleri için ortamın kesinlikle optimum olması gerekir). Bundan yola çıkan Panda Evi’nin tasarımcıları, pandaların yaşaması, mutlu olması ve üremesi için en ideal doğal yaşam alanını taklit etmek için zoologlarla işbirliği yaptı.

Bu içe dönük memelilerin -çiftleşme mevsimi dışında- tecrit altında yaşamaları gerekir. Tasarımcıların, bundan yola çıkarak, projede ying-yang kavramını yorumlamaya karar vermeleri üzerine yapı, Kopenhag Hayvanat Bahçesi’ndeki erkek ve dişi pandalar için ayrı yaşam alanlarına çevrildi. Bu ying-yang ayrıca, pandaların beslenme ve yaşam tarzı ihtiyaçlarını karşılayan, yoğun yapıda ve açık yeşil bambu olarak iki orman içeriyor.

Leonardo (Johannesburg, Güney Afrika)

Bu 234 metrelik gökdelen, Güney Afrika’nın önde gelen iş ve finans merkezi olan Sandton, Johannesburg’da yer almaktadır. 2019’un sonlarında tamamlanan Leonardo, şu anda Afrika’daki en yüksek bina.

Co-Arch International Architects, bu 55 katlı yapıyı, mağazalar, ofisler, yerleşim alanları ve oteller gibi işlevlerin bir karışımını içerecek şekilde inşa etti. Dış cephe kaplaması için ince Dekton levhalar kullandılar.

Dikkat çekici bir şekilde, her beş mimardan yalnızca birinin kadın olduğu bir ülkede, Leonardo üzerinde çalışan 11 mimarın dokuzu kadındı.

Co-Arc International Architects’in direktörü Patrick McInerney, Leonardo’nun kıtadaki mimari ve gelişim için bir “umut ışığı” olabileceğini ifade etti.

Yeni Andean Mimarisi (El Alto, Bolivya)

Bolivya’nın en büyük ikinci şehri olan El Alto, yükselen ekonomilerdeki şehir merkezlerinin yaşadığı tipik zorlukların çoğunu yaşadı. Güney Amerika‘nın en hızlı büyüyen metropol bölgelerinden biri olarak, nüfusu 1960’larda 30.000 iken, 2019 sonunda 1 milyona fırladı ve 2050’ye dek 2,5 milyona tırmanacağı öngörülüyor.

İspanyolca’da “Yükseklik” anlamına gelen Bolivya şehri, 4.000 metre rakım ile dünyanın en yüksek metropolüdür. Aynı zamanda yoğun bir And kültürüne sahiptir. Sakinlerinin %75’i Aymara’nın Yerli Andean grubuna aittir ve bu da El Alto’yu, Latin Amerika’daki en yüksek yerli nüfus yoğunluğuna sahip şehir yapar. Bununla birlikte, hızlı kentleşme ve beraberinde gelen zorluklarla El Alto, zengin kültüründen kopuk tek renkli bir şehir olarak ün kazandı. Bolivyalı bir duvarcıyken mimar olan Freddy Mamani, dehasını ve kariyerini tam olarak buna karşı koymaya adadı.

“Yeni And Mimarisi” nin kurucusu olarak bilinen Mamani’nin birçok projesi 2019’da hayata geçti. Dokuma kumaşlardan akbaba ve pumaların efsanevi tasvirlerine kadar, Andean kültürünün farklı unsurları Mamani’nin gösterişli ve şaşırtıcı binalarına ilham veriyor. En etkileyici mimarlık ürünlerinden sayılacak 70’ten fazla yapı, El Alto sokaklarına renk ve kişilik katmaya devam ediyor.

Nanjing Dikey Ormanı (Jiangsu Eyaleti, Çin)

Ünlü İtalyan mimar Stefano Boeri’nin parlak buluşu olan Nanjing Dikey Ormanı, sürdürülebilir kentsel gelişimin en etkileyici mimarlık ögelerinden biridir.

İnşaat süreci boyunca, 2019 sonlarına kadar, konut kulelerinin tasarımı oldukça mütevazı görünüyordu. Oysa, mimarın açıklamasına göre, cephelerde toplam 4.500 metrekarelik bir alanda, 27 yerel türden 600’ü yüksek ve 200’ü orta boy ağaç, 2.500 basamaklı bitki ve çalılar bulunuyor. Bu bitkiler yılda 25 ton karbondioksit emiyor ve günde yaklaşık 60 kilogram oksijen üretiyor.

Dünya Sağlık Örgütü‘ne göre her yıl 4 milyondan fazla insan hava kirliliği nedeniyle erken ölüyor. “Canlı akciğerler” olarak selamlanan dikey ormanların dünya çapında bir konut çözümü olarak kullanımının çoğalması, bu zorlukların çoğunu hafifletebilir.

2020’ler: On Yıl Dönem ve Yenilikler

Bir on yılın sonuna yaklaşırken, akıllara durgunluk veren bu en etkileyici mimarlık projeleri, olasılıkları yeniden tanımlıyor ve yeni vizyonerler olarak sektöre tam anlamıyla taze hava getiriyor.

Küresel zorluklar, devam eden sosyal ve ekonomik ilerleme ve ortaya çıkan çözümler, şüphesiz 2020 ve sonrasında mimariyi şekillendirmeye devam edecek. Küresel ekonominin gelgitlerine ve dönüşlerine derinden bağlı olmasına rağmen mimari, teknolojik ve sosyal yeniliklerin hem nedeni hem de sonucu olma konusunda eşsiz bir yeteneğe sahiptir.